kepalasekolah.id – Sinau ringkesan paraga Pandhawa (Yudhistira, Bima, Arjuna, lsp) lan Panakawan (Semar, Gareng, Petruk, Bagong). Kenali Dasanama, Watak, lan Pesan Moral Wayang, jumbuh kagem materi Basa Jawa Kelas 6 SD.
Panakawan (Pamomong Ksatria)
Panakawan iku sebutan kanggo abdi dalem utawa pamomong (pengasuh) para satriya, mligine para Pandhawa. Sanajan mung dadi abdi, Panakawan iku dadi lambang Kawicaksananing Rakyat lan asring dadi penasihat utama.
| Paraga | Dasanama (Jeneng Liyane) | Ciri-Ciri Pawakan | Watak / Sipat | Piwulang Moral (Pesan Moral) |
| 1. Semar | Ismaya, Badranaya, Sang Hyang Wenang | Pawakane lemu cendhek, rambut kuncung, mripat rembes (kaya sedhih). | Wicaksana, Jujur, Sabar, Sumeh (Murah Senyum). Dadi pamomong sing menehi pituduh bener. | Sanajan dadi rakyat cilik, kudu tetep dadi panutan lan duwe ati welas asih marang sapepadhane (gotong royong). |
| 2. Gareng | Nala Gareng, Pancalpamor | Sikil pincang, tangan ceko/bengkong, mripat kero. | Nrimo ing Pandum, Seneng Guyon, Sabar. Ngajari supaya ora gampang ngersula. | Kekurangan fisik (cacad) dudu alangan kanggo tumindak becik lan kudu tetep bersyukur marang peparing (anugerah) Gusti. |
| 3. Petruk | Kanthong Bolong, Suragendala | Pawakane dhuwur kuru, irung dawa lan lancip, seneng mesem. | Lucu, Cerdas, Seneng Tetulung, Ora Dumeh. | Kepinteran lan kawruh kudu dienggo nulungi wong liya lan aja mung gawe seneng awake dhewe (sosial). |
| 4. Bagong | Bawor (ing tlatah tartamtu) | Awake lemu bunder, lambe ndombleh (dower), mripat amba. | Lugu, Ceplas-Ceplos (terus terang), Kendel. Kadhangkala seneng sakarepe dhewe nanging jujur. | Ora usah wedi ngandhakake kebenaran sanajan kudu ceplas-ceplos marang panguwasa (kritik sosial sing jujur). |
Ringkesan Kisah Panakawan (Lakon Gara-Gara)
Panakawan mesthi metu nalika adegan Gara-Gara (ing Pathet Sanga), yaiku nalika kahanan jagad lagi ruwet utawa ana bebaya gedhe sing ngancam para satriya. Ing adegan iki, Panakawan asring ngibur (guyon) lan menehi wejangan (nasihat) marang Pandhawa lan para penonton babagan masalah urip lan negara, saengga atine Pandhawa bali tentrem.
Pandhawa (Satriya Pambela Bebener)
Pandhawa yaiku lima (5) satriya putrane Prabu Pandhu lan Dewi Kunthi (lan Dewi Madrim) saka Kerajaan Astina, sing dadi lambang kabecikan ing perang gedhe Bharatayudha.
| Paraga | Dasanama (Jeneng Liyane) | Ciri-Ciri Pawakan | Watak / Sipat | Piwulang Moral (Pesan Moral) |
| 1. Yudhistira | Puntadewa, Darmakusuma, Ajathasatru | Pawakane alus, raine ayem, rambute digelung bundhel. | Sabar, Jujur Banget, Seneng Ngalah, Wicaksana, Suci (ora tau ngapusi). | Kekuasaan lan jabatan kudu didhasari kejujuran lan ati sing suci (Dharma), dudu mung kanggo nguber bandha utawa pangkat. |
| 2. Bima | Werkudara, Bratasena, Bayusuta, Jagal Bilawa | Gedhe dhuwur, gagah, kukune dawa lancip (Kuku Pancanaka). | Kendel, Luhur Budine, Setia Marang Guru, Jujur, Sregep Tetulung, Ora Sregep Omong. | Kekuatan fisik lan bandha kudu dienggo mbela kebenaran lan kaadilan, ora dienggo tumindak semena-mena. |
| 3. Arjuna | Janaka, Permadi, Dananjaya, Palguna, Kuntadi | Pawakane bagus lan pideksa (sempurna), seneng lelungan. | Pinter, Trampil manah, Seneng Tetulung, Gampang Melas (welas asih), Seneng Sinau. | Satriya sing sejati kudu pinter ing babagan ilmu lan trampil ing olah kaprajuritan, lan ora kena lali marang kawajibane. |
| 4. Nakula | Pinten, Tripala | Kembar karo Sadewa, bagus. | Setia, Nuhoni (nggak ingkar) marang dhawuhe guru/kakang, Pinter babagan peternakan lan tetanen. | Kudu tansah njaga keselarasan karo alam lan duwe kaprigelan ing babagan panguripan (ekonomi) supaya bisa mandhiri. |
| 5. Sadewa | Tangsen | Kembar karo Nakula, bagus. | Setia, Nuhoni, Wicaksana ing babagan ilmu nujum (ramalan) lan astrologi. | Sanajan dadi nomer wuragil, kudu tetep duwe kawruh sing jeru lan migunani kanggo kakang-kakange. |
Ringkesan Kisah Pandhawa (Pesan Moral Utama)
Pandhawa ngalami akeh pacoban amarga diregeti dening sedulure dhewe, Kurawa. Nanging, Pandhawa tansah tetep kukuh (kuat) ing dalan bebener. Puncake yaiku Perang Bharatayudha ing Tegal Kurusetra. Sanajan Pandhawa menang, dheweke ora seneng-seneng, amarga perang nggawa kurban akeh.
Pesan Morale: Menang ora ateges seneng, kalah ora ateges sedhih. Satriya sejati ora nyawang gedhe cilik, nanging tansah nduweni rasa tresna lan tanggung jawab marang keadilan lan kebenaran (Dharma), sanajan kudu ngorbanake apa wae.